İlk Çocukluk (3-6 yaş) Çağında Allah Tasavvuru

İlk çocukluk (3-6 yaş) çağında Allah tasavvuru
Çocuklarda dini uyanmanın ne zaman belirdiği konusunda değişik fikirler bulunmaktadır. Bazı iyi gelişmiş çocuklarda bu duygu basamağına geldiklerini, sordukları sorularla göstermektedirler. Çocukların çoğunluğu ise ana dillerinde öğrendikleri kelimeleri ve ifadeleri anlamaya çalışırken bu duygulara ulaşmaktadırlar.(1)

Allah kavramı ise çocuğun ilk günlerinden itibaren işitmeye başladığı bir kavramdır. İsmi konulurken kulağına okunan ezan ve kamet, daha sonra ziyarete gelenlerin "maşallah, inşallah" sözleri, çocuğu severken sarf edilen Allah'a ilgili kavramlar, çocukla ilgili korku veya heyecanlar sırasında kullanılan ifadelerdeki Allah kelimeleri, yaş ilerledikçe çocuğa söylenen Allah seni sever, Allah sevmez, Allah seni taş eder, Allah yarattı gibi sözlerle devam eden bu etkileşim çocukta, önce anlamadan sadece işitilmiş bir kelime olarak yerleşmeye, daha sonra ise, kullandığı anlamlara göre ve daha da önemlisi çocuğun anladığı anlamlara göre kavramlaşmaya başlamaktadır. Allah soyut bir kavram olduğu için belki bu anlama soyut düşünme çağına kadar uzar, belki daha ileriki yaşlara kadar sürebilir.(2)

Fakat çocukların bu dönemdeki Allah tasavvurlarını tam doğru olarak tespit etme imkanı pek yoktur. Ancak bu dönem çocukları henüz soyut düşünemediklerinden dolayı, Allah tasavvurlarının da somut olacağı tabiidir. Ayrıca çocukların Allah'ı çevresinin ve özellikle ailesinin kendisine verdiği biçimde, kendi ruhi güçleri ile işleyerek tasavvur ve idealize etmeye çalıştıkları da söylenebilir.(3)

Çocuklarda genellikle üç yaşından itibaren dini nitelikte bir korku ve saygıyla, kutsal olan varlığa karşı ilgi duyduğu bilinmektedir.(4)

Fakat çocuğun Allah kavramıyla karşılaşmasının sadece yaşla sınırlı olduğunu söylemek yanlış olur. Olgunlaşmanın yanında, çevrede yaşanan ve öğretim konusu yapılan dinin onun üzerindeki etkisi küçümsenemez. Çocukta dini bilincin uyanmasında ve gelişmesinde rol oymayan etkenler şunlardır:

a) çocuğun doğal gelişimi.
b) aile çevresindeki ve birlikte olduğu diğer yetişkinlerin tutumu
c) dinsel konuların doğrudan doğruya öğretilmesi.

Her ne kadar çocukta dini duygunun gelişmesinde bu üç madde etkili ise de, yaş, cinsiyet ve din farklılıklarına rağmen tespit edilen ortak nokta çocuklarda, Allah tasavvurunun gelişmesinde aile çevresinin etkili bir faktör olduğu kesindir.(5)

Dört yaşındaki bir çocuğun Allah tasavvurunda her hangi bir güçlük yoktur. Zira bu yaş onun dini dünyaya ilgisinin altın yaşıdır ve çocukları en çok meşgul eden ve ilgilerini çeken dini konu şüphesiz Allah'tır.(6)

Araştırmalar bu dönemde (okul öncesi) çocukta Allah anlayışının antropomorfist olduğunu göstermektedir.(7)

Onlar henüz soyut kavramları anlayabilecek durumda olmadıklarından kavrama kabiliyetleri ancak görünen şeylere yöneliktir. Bu itibarla çocuğa Allah'tan bahsedildiğinde, o, Allah'ı kendi sınırları içerisinde hayal ederek yine kendisine has bir takım yorumlarla anlamaya çalışmaktadır.nasıl ki çocuk bir bir kelimeyi öğrendiği vakit onun manasını bellemekte ise aynı şekilde Allah ile ilgili işittiklerini ve öğrendiklerini, kişisel algılarla basitleştirip, sadeleştirerek ve kendine özgü bir değişikliğe uğratarak, yine kendi anlayışına uygun ve yaşlı bir duruma getirmektedir.(8)

Çocukların somut düşünmelerinden dolayı onların zihinlerinde Allah Bazen "büyük bir insan", bazen de gök yüzünde oturan "ak sakallı bir dede" olarak tasarlanır. Öyle ki çocukların tasavvurlarında Allah, gördükleri ve tanıdıkları insanlardan çok daha büyük ve kocaman bir insandır. 5-6 yaşlarındaki çocuklara göre Allah, babasından da gördüğü dağlardan da büyüktür. Hatta ayağı ile bassa bütün mahalleyi kaplayabilir veya denize bassa denizin derinliği ayağının topuğuna bile çıkamaz.(9)

bununla ilgili bir genç şunları anlatmıştır:
"Allah çok büyük diyorlardı. Bende maddi olarak herhalde Allah'ın vücut yapısı bizimkinden çok farklıdır; belki bizim vücut yapımızın yüz, bin, milyon katıdır diye düşünüyor, böyle tasavvur ediyordum. Allah yer yüzündeki her şeyi kuşatır diyorlardı. Ben, Allah'ın yüz tane kolu olsa yine bizim mahalleyi kuşatamaz diyor daha büyük olacağını düşünüyordum. Allah her şeyi görür, her şeyi işitir diyorlardı. Ben bu sözler karşılığında yine maddi olarak göz ve kulaklarının büyüklüğünü düşünüyordum.(10)

Yine ülkemizde 5-6 yaş grubu çocuklar üzerinde yapılan bir araştırmaya göre, bu yaştaki çocuklar, Allah'ı çocuğa göre en uygun mekan olarak gök yüzünde düşünmektedirler. Diğer bir cevap kategorisinde ise cennet cevabı alınmıştır. Öyle anlaşılmaktadır ki takriben 9 yaşlarına kadar çocuklar kendine göre "yukarıda, gökyüzünde, cennette" gibi Allah'a en yüksek yeri izafe etmektedirler.(11)

Sonuç itibarıyla soru sorma çağının başlamasıyla çocuk "ne, nasıl, ve neden" sorularıyla her şeyin aslını öğrenmeye çalışacak, bu soruların bir devamı olarak ta başta "Allah kimdir?", "Allah nedir?, "Allah nasıldır?", "Allah ne kadar büyüktür?"... gibi sorularla yaratıcı gücü aramaya başlayacaklardır.(12)

Böyle maddi düşünceler çocuğun manevi düşünce alanına geçmesine bir engel teşkil etmez. Çünkü başlarda bu gibi düşünceler kaçınılmazdır. Çocuk geliştikçe tabi olarak maddiden maneviye, somuttan soyuta geçecektir. Çocuklar, dünya-âhiret, insan-Allah benzerliğini gelişmelerini tamamladıkça çözecekler ve O'na inanmayı sürdüreceklerdir.(13)

Allah'ı bir insan gibi tasavvur eden ve O'nun kudretinden bahsedilince, babalarının kudretini ölçü alan O'nu babaları kadar kuvvetli bir varlık olarak tasarlayan çocuklar, babalarının aciz bir varlık olduğunu ve her şeye güçlerinin yetmediğini yavaş yavaş idrak edeceklerdir. Böylece çocuklar Allah'ın insanlarda daha farklı ve üstün bir varlık olduğunu, her şeye kadir olduğunu, kendilerini her türlü kötülüklerden koruyacak güce sahip olduğunu, Allah'ın bir insan yada insana benzer bir şey olmadığını anlayacaklardır. O'nu görülmeyen, resmi çizilmeyen, ve her zaman her yerde olan bir varlık olarak algılayıp, O'na öylece inanacaklardır.(14)

Alintıdır...

» Allah (c.c) lafzı
» Allah-u Zülcelal'in Subûti sıfatlan kaç tanedir?
» Allah-u Zülcelal'in Selbî (Zati) sıfatları altı tanedir?