ŞÂFİÎ MEZHEBİ
İmam Şafiî (ö 204/819)'ye nispet edilen fıkıh ekolü Şafiî'nin künyesi,
Ebû Abdullah Muhammed b. İdrîs elKureşî el-Hâşimî el-Muttalibî b Abbas b Osman b Şâfi' olup 150'de Gazze'de doğmuştur Hz Peygamber'in dördüncü batından dedesi Abdu Menâf'ın dokuzuncu göbekten torunudur İmam Şafiî'nin doğum yılı Ebû Hanîfe'nin (ö 150/767) vefat yılına rastlar
Babası İdris bir iş için Filistin'deki Gazze'ye gitmiş ve orada iken vefat etmişti Doğumundan iki yıl sonra annesi onu alıp baba vatanı olan Mekke'ye getirdi Küçük yaşta Kur'an-ı Kerim'i hıfzetti Fasih Arapça konuşan Huzeyl kabilesi arasında şiir ve edeb öğrendi Sonra Mekke müftîsi Müslim b. Hâlid ez-Zenâ'den ders alarak, onun yanında fetva verecek duruma geldi O zaman on beş yaşlarında idi Bundan sonra Medine'ye gitti Orada müctehid İmam Mâlik b Enes (ö 179/795) fıkıhta üstad idi Mâlik, kendi eseri olan el-Muvatta'ı, İmam Şafiî'nin ezbere okuduğunu görünce hayretini gizleyememişti İmam Şafiî, Süfyan b. Uyeyne, Fudayl b. Iyâz'dan, amcası Muhammed b. Şâfi' ve başkalarından hadis rivayet etti
Muhammed b. el-Hasan'dan Irak fakihlerinin kitaplarını aldı Onunla fıkhî konularda münazaralarda bulundu 187 H'de Mekke'de, 195 de Bağdâd'ta Ahmed b. Hanbel (ö 241/855) ile görüştü Böylece Hanbelî fıkhına, usûlüne, nâsih ve mensûh konusuna muttali oldu Sonra Bağdad'ta "İmam Şafiî'nin eski mezhebi" denilen görüşlerini ortaya koydu 200 Hde Mısır'a geçti ve "Yeni Mezheb" denilen görüşlerini tasnif etti Orada iken 204/819'da vefat ederek Karafe denilen yere defnedildi.
İmam Şafiî ilk olarak fıkıh usulünü tedvin etmiş ve bu konuda "erRisâle" yi yazmıştır el-Hucce isimli eseri Irak'taki, "el-Ümm" ise Mısır'daki görüşlerini kapsar
İmam Şafiî mutlak, bağımsız bir müctehid olup, fıkıh, hadis ve usûlde imamdı O, Hicaz ve Irak fıkhını birleştirici bir yol izledi Ahmed b Hanbel onun hakkında; "Şafiî, Allah'ın kitabı ve Rasûlünün sünneti konusunda insanların en fakihi idi" demiştir (Vehbe ez-Zühaylı, el-Fıkhu'l-İslâmi ve Edilletüh, Dimask 1405/1985, I, 36,37)
Şafiî Mezhebinin Usûlü
Delil olarak Kitap, Sünnet, İcmâ ve Kıyas'a dayanır Şafiî, Hanefi ve Malikîlerin aldığı "İstihsan"ı reddeder ve "kim istihsan yaparsa kendisi şeriat koymuş olur" derdi Masâlih-i Mürsele'yi ve Medinelilerin amelini delil almayı da reddederdi Bağdad'lılar ona "Sünnetin Yardımcısı" lakabını vermişlerdi
İmam Şafiî'nin "eski mezhebi"ni kendisinden dört Iraklı arkadaşı rivayet etmiştir Bunlar Ahmed b. Hanbel, Ebû Sevr, Za'ferânî ve Kerâbîsî'dir el-Ümm'de yer alan "yeni mezhebi"ni şu Mısırlı arkadaşları rivayet etmiştir: el-Müzenî, el-Buveytî, er-Rabîu'l-Ceyzî, er-Rabî' b Süleymân ve başkaları Şafiîlerde fetvaya esas olan yeni mezhep görüşleridir Çünkü İmam Şafiî eski görüşlerinden rucû' etmiş ve "Benden kim bunları rivayet ederse ona hakkımı helal etmem" demiştir Ancak basit on beş kadar mesele bundan müstesnadır Diğer yandan İmam Şafiî'nin; "Hadis sahih olunca, benim mezhebim odur Böyle bir durumda, hadisle çatışan bana ait sözü duvara çarpın" (ez-Zühaylî, age, 1, 37; Muhammed Ebû Zehra, Kitabü'ş- Şafiî, 149 vd) dediği bildirilir